Wsparcie PAFW dla Ukrainy objęło następujące działania:

Programy o charakterze międzynarodowym

Szczególnie w pierwszym okresie reagowaliśmy na potrzeby licznych byłych oraz obecnych ukraińskich uczestników trzech międzynarodowych programów Fundacji, do których należą: Stypendia im. Lane’a Kirklanda, „Przemiany w Regionie” (RITA) i „Study Tours to Poland” (STP). W latach 2000-2022 w ramach tych przedsięwzięć gościło w Polsce 8590 obywateli Ukrainy, w tym 555 Kirklandystów, 1380 uczestników programu „RITA” oraz 6655 uczestników wizyt studyjnych (4508 profesjonalistów i 2147 studentów).

1. W programie „Przemiany w Regionie” (RITA), realizowanym przez Fundację Edukacja dla Demokracji, została utworzona szybka „ukraińska ścieżka” grantowa. Stanowiła ona początek nowego programu PAFW – „Wspieramy Ukrainę” – skierowanego do polskich NGOs, które pomagają we współpracy z ukraińskimi organizacjami partnerskim ludności cywilnej w Ukrainie  lub ukraińskim uchodźcom w Polsce. Dzięki przekształceniu „ścieżki ukraińskiej” w program „Wspieramy Ukrainę”, na projekty interwencyjne przyznano dofinansowanie w łącznej kwocie 1.7 miliona złotych. Ogólnie na program „Wspieramy Ukrainę” Rada Dyrektorów PAFW przeznaczyła dotąd ponad 5 milionów złotych.
   Do udziału w marcowym konkursie na tzw. projekty interwencyjne zgłosiły się aż 422 organizacje pozarządowe. Na podstawie oceny niezależnych ekspertów i decyzji komisji grantowej, dofinansowanie otrzymało 59 organizacji z 14 województw. Większość z nich działa w mniejszych miejscowościach. 15 projektów było realizowanych w Ukrainie. Projekty interwencyjne służyły m.in. zapewnieniu bezpieczeństwa ludności cywilnej w Ukrainie, zaopatrzeniu w środki medyczne oraz ochronę osobistą, wyposażeniu i dostosowaniu miejsc pozwalającym na funkcjonowanie w sytuacji wojny, a także działaniom wspierającym uchodźców w Polsce.
2. Kolejnym działaniem w programie „Wspieramy Ukrainę”, był rozstrzygnięty w czerwcu konkurs na projekty długofalowe służące m.in. wspieraniu edukacji ukraińskich dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce, pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy w zaadaptowaniu się do warunków polskiego rynku pracy oraz przeciwdziałaniu ich dyskryminacji. Spośród zgłoszonych przez polskie organizacje pozarządowe 246 projektów komisja grantowa wybrała 33 projekty, na łączną kwotę ponad 1.5 miliona zł, które są obecnie realizowane w 14 województwach, a 8 z nich w Ukrainie.
   Trzeci konkurs grantowy na wsparcie projektów interwencyjnych ogłoszony  we wrześniu adresowany jest do polskich NGOs, które chcą prowadzić działania zwiększające dostęp do edukacji szkolnej oraz pozaszkolnej ukraińskich dzieci i młodzieży przebywających w Polsce, a także w samej Ukrainie.
3. Od 2000 roku w programie „RITA” wzięło udział ponad 1000 polskich organizacji pozarządowych; wraz ze swoimi partnerami z Ukrainy zrealizowały 444 projekty. W oparciu o te kontakty od końca lutego bieżącego roku organizowane było wsparcie i pomoc humanitarna dla ludności cywilnej w Ukrainie.
4. Od początku wojny przebywającym obecnie w Polsce stypendystom Programu Kirklanda, realizowanego przez Fundację Liderzy Przemian, udzielane jest wsparcie informacyjne i organizacyjne, zaoferowano im także pomoc w sprowadzeniu ich rodzin do Polski. Zespół Programu starał się również odpowiadać na indywidualne i zbiorowe potrzeby zgłaszane przez absolwentów programu przebywających w Ukrainie, m.in. w zakresie zapotrzebowania na lekarstwa, sprzęt medyczny, czy żywność. W tym celu, w ramach budżetu Programu Kirklanda w ciągu kilku tygodni przekierowano blisko 100 tysięcy złotych na pomoc humanitarną dla ludności cywilnej i koordynację działań pomocowych w Ukrainie.
5. Ponadto, dzięki zbiórce finansowej i rzeczowej Fundacji Liderzy Przemian prowadzonej przy współpracy z absolwentami Programu Kirklanda, wyposażono 3 karetki medyczne, które dostarczyli na Ukrainę mieszkający obecnie w Polsce absolwenci programu.
   Wielu byłych uczestników Programu Kirklanda odgrywa ważne role w ukraińskiej administracji publicznej, samorządowej, w środowiskach akademickich, instytucjach kultury, w organizacjach pozarządowych, w biznesie oraz mediach. 
   Do grona absolwentów Programu Kirklanda należy m.in. Iryna Wereszczuk, Wicepremier Ukrainy i Minister ds. Terytoriów Czasowo Okupowanych, która w latach 2015-2016 studiowała w Krajowej Szkole Administracji Publicznej w Warszawie.
6. W ramach programu „Study Tours to Poland”, realizowanego we współpracy z Fundacją Liderzy Przemian i Fundacją „Borussia”, uruchomiono inicjatywę „STP dla Ukrainy” z budżetem 900 tysięcy złotych. Polskie organizacje pozarządowe, które gościły w Polsce grupy liderów studenckich i profesjonalistów, przekazały za pośrednictwem absolwentów programu wsparcie rzeczowe i finansowe osobom poszkodowanym przez wojnę. Pomoc ta została skierowana do większości z 24 obwodów w Ukrainie, .in.. do obwodu kijowskiego i Kijowa, lwowskiego, tarnopolskiego i dniepropietrowskiego, a także charkowskiego oraz sumskiego i ługańskiego.
7. Absolwenci „Study Tours to Poland” z Tarnopola Khrystyna Bilinska (urzędniczka i aktywistka społeczna) oraz Mykhailo Syrotyuk (radny miasta) – twórcy Centrum Nauki w Tarnopolu – zorganizowali dużą grupę wolontariuszy i od kilku miesięcy angażują się we wsparcie dla uchodźców, m.in. poprzez pomoc rzeczową. Centrum Nauki w Tarnopolu zostało przekształcone w lokalny ośrodek pomocy humanitarnej.

Programy PAFW o charakterze krajowym

W obydwu głównych obszarach krajowej aktywności PAFW – edukacji oraz rozwoju społeczności lokalnych – od początku wojny zostały podjęte  działania skupione na udzielaniu pomocy uchodźcom ukraińskim w Polsce. Dotychczas na tego typu przedsięwzięcia z fundacyjnego budżetu skierowano kwotę 1.6 miliona złotych. Jednocześnie Realizatorzy kilku programów PAFW pozyskali ze źródeł zewnętrznych ponad 4 milionów dolarów.

Wśród programów o charakterze edukacyjnym jednym z najważniejszych zadań stała się pomoc w  zapewnianiu opieki oraz nauki dla ukraińskich dzieci.

1. W pierwszym dniu rosyjskiej inwazji, w ramach programu „Szkoła Ucząca Się” (SUS) zorganizowano webinarium zatytułowane „Wojna w Ukrainie. Jak o tym rozmawiać z dziećmi i młodzieżą”. Jego celem było przygotowanie polskich nauczycieli do zmierzenia się z zupełnie nową sytuacją, jaką wytworzyła wojna w Ukrainie.  W następnych tygodniach wyemitowano kolejnych 9 webinariów przygotowujących dyrektorów szkół i nauczycieli na przyjęcie uczniów z Ukrainy. Łącznie obejrzało je blisko 50 tysięcy osób. Od września, wraz z rozpoczęciem nowego roku szkolnego, cykl zdalnych prezentacji, warsztatów i spotkań poświęconych edukacji międzykulturowej i zarządzaniu różnorodnością jest kontynuowany w ramach inicjatywy „Odporna szkoła”. Cykl został skierowany do ok. 2 tysięcy dyrektorów.
2. Centrum Edukacji Obywatelskiej, Realizator Programu „Szkoła Ucząca Się”, dzięki doświadczeniom zdobytym m.in. w ramach projektu „Rozmawiajmy o Uchodźcach” realizowanemu od 2015 roku z inicjatywy i dzięki dofinansowaniu PAFW, opracował liczne pomoce dydaktyczne dla nauczycieli, np.: „Co możemy zrobić w czasie wojny w Ukrainie?”, „Jak rozmawiać o wojnie z dziećmi i młodzieżą w domu i szkole?”, „Jak rozmawiać o wojnie w obecności dzieci z Ukrainy, Rosji i Białorusi?”, „Poznaj ukraiński naród i kulturę poprzez literaturę, muzykę i film”. Do tej pory skorzystało z nich 20 tysięcy osób. We wrześniu b.r., dzięki funduszom PLAN International oraz Norwegian Refugee Council, uruchomione zostały nowe kursy i warsztaty dla nauczycieli. Informacje o szkoleniach oraz materiały edukacyjne są dostępne na stronie Polska-Ukraina. Razem w szkole.
3. Szkoła Edukacji PAFW i UW  już pierwszego dnia wojny przygotowała webinarium dla nauczycieli „Jak rozmawiać z uczniami o wojnie w Ukrainie”. Następnie przeprowadziła trzy kolejne webinaria poświęcone nauczaniu historii Polski i Ukrainy oraz metodom integracji młodzieży ukraińskiej i polskiej; obejrzało je ponad 10 tysięcy osób. Dodatkowo eksperci Szkoły Edukacji opracowali zestaw poradników dla nauczycieli, w których opisują różnice między polską a ukraińską podstawą programową i proponują aktywności mające pomóc w integracji uchodźczych dzieci. Do tej pory skorzystało z nich ponad 30 tysięcy nauczycieli. Wszystkie materiały dostępne są na stronie SE. Szkoła zorganizowała też konferencję „Nauczyciel ukraiński w Polsce”, w której udział wzięło blisko 100 nauczycieli z Ukrainy, a także zrealizowała dwa kursy online dla 30 nauczycieli języka polskiego „Jak uczyć języka polskiego jako obcego” oraz dla 20 nauczycieli z Ukrainy pt. „Nauczanie matematyki w Polsce”. W konferencji wzięła udział Lilia Hrynevich Minister Oświaty i Nauki Ukrainy w latach 2016-2019 (absolwentka Programu Kirklanda). 
4. W ramach przedsięwzięcia „Szkoła z Klasą” zorganizowany został cykl sesji poświęconych radzeniu sobie w polskiej szkole z sytuacją wojny w Ukrainie. Prowadzone były również otwarte webinaria poświęcone problemom stresu, lęku i niepewności. Wszystkie materiały dostępne są na stronie Fundacji Szkoła z Klasą. Do tej pory skorzystało z nich prawie 10 tysięcy osób. W maju ok. 100 placówek oświatowych uczestniczących w Szkole z Klasą, w których uczą się uczniowie ukraińscy, otrzymało sprzęt komputerowy dzięki wsparciu firmy Intel. We wrześniu ruszyła rekrutacja do 20 edycji programu Szkoła z Klasą, która w tym roku poświęcona jest różnorodności. Szkoły uczestniczące w programie mogą liczyć na dodatkowe wsparcie. Dzięki dofinansowaniu PLAN International, w ramach nowej edycji programu Fundacja Szkoła z Klasą oferuje nauczycielom z całej Polski zindywidualizowane wsparcie szkoleniowe i doradcze, a polsko-ukraińskim zespołom uczniów granty przeznaczone na zmianę przestrzeni szkolnych. Szkolić i doradzać szkołom będą trenerzy przeszkoleni w zakresie edukacji międzykulturowej dzięki dofinansowaniu PAFW.
5. W działania na rzecz wsparcia dzieci ukraińskich uchodźców włączyli się studenci-wolontariusze programu „PROJEKTOR – Wolontariat Studencki”. Od marca do maja127 wolontariuszy przeprowadziło zajęcia dla ponad 3 tysięcy dzieci z Ukrainy w 91 placówkach (najwięcej w powiecie puławskim, leskim i bieszczadzkim).
6. Program „Równać Szanse” wsparł kwotą 30 tysięcy złotych dwie ukraińskie organizacje: Centrum Inicjatyw Edukacyjnych ze Lwowa i Misję Unikalna Kraina ze Żmerynki (obwód winnicki), prowadzące lokalne działania pomocowe na rzecz ludności cywilnej, która ucierpiała z powodu wojny.
7. W marcu, na kanale YouTube oraz na Facebooku programu „Równać Szanse”, odbyło się spotkanie online z psycholożką Małgorzatą Ohme zatytułowane „Jak rozmawiać z młodzieżą o wojnie”. Wydarzenie poprowadził Janusz  Schwertner, dziennikarz i publicysta portalu Onet.
8. W minionych latach w programie „Równać Szanse” utworzono w Ukrainie sieć  45 Klubów Młodego Odkrywcy, w których uczestniczy blisko 20 tysięcy aktywnych członków. Kluby te znajdują się w Kijowie, Doniecku, Charkowie, Mariupolu, Odessie, Tarnopolu i we Lwowie. Fundacja Civis Polonus, Realizator Programu „Równać Szanse”, pozostaje z nimi w kontakcie; została im zaoferowana pomoc, w tym schronienie w Polsce.
9. Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA”, Realizator Programu „English Teaching” od wielu lat pracuje w obszarze edukacji międzykulturowej z nauczycielami języka angielskiego z terenów wiejskich i małych miast. W wielu szkołach to właśnie oni są odpowiedzialni za pierwszy kontakt i pomoc w adaptacji uczniów z zagranicy. Po wybuchu wojny Zespół programu „English Teaching” skoncentrował się na przygotowaniu nauczycieli angielskiego z małych miejscowości do wspierania uczniów z Ukrainy nie tylko w zakresie komunikacji z polskimi dziećmi i młodzieżą, ale też w kwestiach formalnych i bytowych ich rodzin. Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA” aktywnie wspiera stowarzyszenie „Centrum Dobroczyn” w Czernihowie i zaangażowała się w przygotowanie lokalnej społeczności na przyjęcie rodzin z Ukrainy.

W obszarze wspierania rozwoju społeczności lokalnych w Polsce:

1. W „Działaj Lokalnie”, w ramach lokalnego konkursu grantowego, utworzona została ścieżka – „Działaj Lokalnie i Solidarnie z Ukrainą” – umożliwiająca otrzymanie wsparcia na projekty zapewniające pomoc uchodźcom z Ukrainy. Przyznano 201 dotacji na łączną kwotę blisko 1 miliona złotych, których realizacja potrwa do końca roku. W ostatnich latach w programie „Działaj Lokalnie” jego Realizator, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, a także niektóre Ośrodki Działaj Lokalnie angażowali się w ostatnich latach w inicjatywę „Działaj Lokalnie na Ukrainie”. W jej ramach na grunt ukraiński przenoszone były elementy polskiego modelu rozwoju lokalnej filantropii, m.in. prowadzenie lokalnych konkursów grantowych i fundraisingu, organizacja wolontariatu, czy budowanie partnerstw lokalnych. Ośrodki Działaj Lokalnie pozostają w kontakcie ze swoimi ukraińskimi partnerami i starają się na bieżąco odpowiadać na zgłaszane potrzeby.
2. W programie „Lokalne Partnerstwa PAFW” oferta aktualnych konkursów grantowych umożliwia pozyskanie środków na realizację działań służących pomocy uchodźcom z Ukrainy. Zrealizowanych zostanie minimum 10 takich projektów na łączną kwotę 300 tys. złotych.
3. Poprzez Fundusz Wsparcia Antykryzysowego 9 Ośrodków Działaj Lokalnie wspierających uchodźców z Ukrainy otrzymało dotacje na łączną kwotę blisko 50 tysięcy złotych. Dofinansowane działania obejmowały m.in. zakup wyposażenia do punktów recepcyjnych i informacyjnych oraz zatrudnienie koordynatorów wolontariatu. Kilka ODL otrzymało również środki z Fundacji Motta w wysokości blisko 100 tysięcy dolarów w ramach programu Global Challenges Local Solutions prowadzonego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce.
4. W programie „Lokalne Partnerstwa PAFW”, w ramach Funduszu Rozwoju dla alumnów, przyznano 9 dotacji na łączną kwotę blisko 90 tysięcy złotych na przedsięwzięcia służące wsparciu uchodźców z Ukrainy. Zorganizowano m.in. konsultacje psychologiczne, spotkania integracyjne, lekcje języka polskiego, a także warsztaty kulinarne, rękodzielnicze czy teatralne. Ponadto, 100 tysięcy złotych otrzymały dwa nowe lokalne partnerstwa PAFW na działania na rzecz integracji uchodźców z Ukrainy
5. Poprzez program „Liderzy PAFW”, realizowany we współpracy z Fundacją Szkoła Liderów, pomoc otrzymali obecni uczestnicy i absolwenci programu, którzy w swoich społecznościach lokalnych podejmują działania na rzecz uchodźców z Ukrainy, m.in. zapewniając im zakwaterowanie i pracę.
6. W Programie Rozwoju Bibliotek, we współpracy z programem „Sektor 3.0”, których Realizatorem jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, została uruchomiona inicjatywa „Biblioteki dla Ukrainy”. Powstała strona internetowa bibliotekidlaukrainy.org.pl służąca wspieraniu bibliotek, które pomagają uchodźcom z Ukrainy. Placówki te nie tylko na bieżąco wspierają uchodźców z Ukrainy, ale także dostosowują ofertę biblioteczną w dłuższej perspektywie, tak aby uchodźcy mogli się stać częścią lokalnej społeczności.
7. Biblioteki pełnią rolę miejsc, w których uchodźcy ukraińscy otrzymują niezbędne informacje na temat wsparcia organizowanego przez samorządy i organizacje pozarządowe, dotyczące podstawowych spraw, takich jak przyjmowanie dzieci do szkoły i przedszkola, wolnych miejsc pracy, czy też pomocy psychologicznej. W bibliotekach uchodźcy mają zapewniony dostęp do komputerów i Internetu, a ich dzieci mogą dołączać do grup zajęć prowadzonych w bibliotecznych  placówkach. Biblioteki otrzymują też pomoc w tworzeniu oferty kulturalnej dla obywateli ukraińskich.
8. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Realizator Programu Rozwoju Bibliotek, pozyskała 1 milion dolarów z Fundacji Save the Children na projekt „Libraries For All”, w realizację którego zaangażowanych będzie 100 bibliotek oferujących wielopłaszczyznowe edukacyjne wsparcie dla dzieci i młodzieży z Ukrainy

Zaangażowanie w działania koordynacyjne polskich NGOs

Od początku wojny inicjatywy wspierające Ukrainę, zwłaszcza uchodźców ukraińskich w Polsce, podejmują liczne organizacje pozarządowe, często we współpracy z samorządami. Szczególne nasilenie tych przedsięwzięć miało miejsce w pierwszych tygodniach rosyjskiej inwazji.

PAFW zaangażowała się w działania koordynacyjne polskich NGOs. Między innymi  udzieliła wsparcia działaniom na rzecz ukraińskich dzieci w Polsce, podejmowanym przez sieć organizacji społecznych SOS dla Ukrainy.

Kontakt:

• Agnieszka Mazur, Dyrektor Programowa, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, tel. 607309353 (ogólna koordynacja)
• Marianna Hajdukiewicz, Dyrektor Programowa, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, (koordynacja inicjatyw edukacyjnych)
• Przemysław Zaroń, Specjalista ds. PR, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, tel. 601990029