Specjalny program grantowy, uruchomiony przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności w odpowiedzi na wojnę w Ukrainie, jest skierowany do organizacji pozarządowych niosących pomoc ludności cywilnej w Ukrainie, a także uchodźcom wojennym trafiającym do Polski. Realizatorem programu jest Fundacja Edukacja dla Demokracji. Na program „Wspieramy Ukrainę” PAFW przeznaczyła dotąd ponad 8 milionów złotych.
Celem programu jest wsparcie działań polskich organizacji pozarządowych podejmowanych we współpracy z partnerami w Ukrainie, a także realizowanych w Polsce na rzecz uchodźców z Ukrainy. Środki mogą być też przeznaczone na koordynację działań polskich NGOs na rzecz Ukrainy i przybyłych z niej uchodźców (również we współpracy z innymi instytucjami czy środowiskami).
Priorytetem jest wspieranie organizacji mających ugruntowaną współpracę z partnerami w Ukrainie, a także działających w małych miejscowościach, do których trafiły i trafiają osoby uciekające przed wojną.
W ramach programu, w otwartych konkursach grantowych, można obecnie otrzymać dofinansowanie na projekty służące m.in.: wsparciu edukacji dzieci i młodzieży z Ukrainy lub ich opieki w Polsce oraz tych przebywających w Ukrainie; wsparciu uchodźców z Ukrainy poprzez doradztwo prawne, obywatelskie, zawodowe, z zakresu usług publicznych, jak i pomoc psychologiczną, czy też zapobieganiu dyskryminacji i nieprzyjaznym aktom na jakie mogą być narażeni ukraińscy uchodźcy w Polsce, a także przeciwdziałaniu dezinformacji oraz zapewnianiu rzetelnej informacji o społeczności uchodźców z Ukrainy w Polsce i sytuacji w Ukrainie.
Program „Wspieramy Ukrainę” stanowi rozwinięcie inicjatywy specjalnej, jaka została uruchomiona w programie „Przemiany w Regionie” (RITA), przedsięwzięciu PAFW realizowanym od przeszło dwóch dekad przez Fundację Edukacja dla Demokracji. W pierwszych dniach marca 2022 roku, w odpowiedzi na rosyjską inwazję na Ukrainę oraz natychmiastowe działania pomocowe ze strony polskich organizacji pozarządowych, w ramach konkursu grantowego programu „RITA” ogłoszono interwencyjną „ścieżkę ukraińską”. Przeznaczono na nią dostępne wówczas zasoby organizacyjne i finansowe programu „RITA”. Wraz z utworzeniem odrębnego programu „Wspieramy Ukrainę”, „ścieżka ukraińska” stała się jego częścią. Do konkursu grantowego na projekty interwencyjne w marcu 2022 roku zgłoszone zostały 422 inicjatywy organizacji pozarządowych. W wyniku oceny tych projektów przez niezależnych ekspertów i decyzji Komisji Grantowej, dofinansowanie otrzymało 59 projektów; 44 realizowanych w 14 województwach w Polsce oraz 15 prowadzonych w Ukrainie. Wsparcie obejmowało działania służące ochronie zdrowia i życia ludności cywilnej w Ukrainie, dotyczące m.in. jej ewakuacji zarówno wewnątrz jak i poza granice kraju; zaopatrzenia w środki medyczne oraz ochrony osobistej, z uwzględnieniem medyków, pracowników humanitarnych, dziennikarzy; wyposażenia i dostosowania miejsc pozwalających na funkcjonowanie w warunkach wojennych (np. zakup łóżek polowych, koców, sprzętu telekomunikacyjnego, generatorów itp.), a także na działania wspierające uchodźców w Polsce, m.in. na zapewnienie im zakwaterowania, utrzymania i wyżywienia, transportu, pomocy psychologicznej, prawnej, informacyjnej.
Ogłoszony jesienią 2022 roku drugi konkurs grantowy na projekty interwencyjne skierowany był do polskich organizacji pozarządowych prowadzących działania zwiększające dostęp do edukacji szkolnej oraz pozaszkolnej dzieci i młodzieży z Ukrainy przebywających w Polsce, a także w Ukrainie. Wpłynęło 96 zgłoszeń, spośród których dofinansowano 24 projekty – ich celem jest m.in. organizowanie wsparcia psychologicznego, pedagogicznego i wychowawczego; zatrudnianie asystentów międzykulturowych w szkołach; umożliwianie uczniom uczestniczącym w polskim systemie edukacji uczenia się tzw. przedmiotów ojczystych (język i literatura ukraińska, historia Ukrainy itp.), organizacja zajęć wyrównawczych, wsparcie uchodźców wewnętrznych z terenów zachodnio-południowych Ukrainy (dwa projekty realizowane w Ukrainie).
Druga ścieżka programu to wsparcie projektów długofalowych. Do konkursu na działania długofalowe w czerwcu 2022 roku zgłoszonych zostało 246 projektów, spośród których Komisja Grantowa wybrała 33 projekty; są one obecnie realizowane w 14 województwach, zaś 8 projektów w Ukrainie. Działania trwające do lipca 2023 obejmują m.in. naukę języka polskiego, wsparcie psychologiczne dla uchodźców w Polsce oraz uchodźców wewnętrznych w Ukrainie, wsparcie zawodowe osób z niepełnosprawnościami przesiedlonych wewnętrznie, a także przygotowanie asystentów międzykulturowych w polskich szkołach.
Na rok 2023 zaplanowane zostały dwa konkursy otwarte. Pierwszy został rozstrzygnięty w kwietniu, złożono 215 projektów; 29 z nich decyzją Komisji Grantowej otrzymało dofinansowanie. 19 projektów realizowanych jest w Polsce, 10 w Ukrainie. Celem nagrodzonych projektów jest wsparcie uchodźców wojennych z Ukrainy, którzy przebywają w Polsce, poprzez zapewnienie im doradztwa w kwestiach prawnych, związanych z usługami publicznymi, zapewnienie pomocy psychologicznej, a także pomoc ukraińskim dzieciom i młodzieży w otrzymywaniu formalnej i nieformalnej edukacji oraz wsparcie lokalnych społeczności w Ukrainie, zwłaszcza tych, które przyjęły znaczną liczbę osób wewnętrznie przesiedlonych. Realizowanych jest także kilka projektów przeciwdziałających dyskryminacji i nieprzyjaznym aktom, na które uchodźcy z Ukrainy mogą być narażeni w Polsce, a także jeden projekt mający na celu przeciwdziałanie dezinformacji i dostarczanie rzetelnych informacji na temat społeczności uchodźców z Ukrainy w Polsce oraz sytuacji w Ukrainie. Działania w ramach tych projektów będą realizowane do końca grudnia 2023 roku.
Kolejny otwarty konkurs na projekty zostanie ogłoszony we wrześniu 2023 roku.
Dotacje PAFW wyniosły 2.349.254 USD, w tym na bieżącą edycję $1.334.630 USD.
