Ogólnopolski Kongres Bibliotek Publicznych został zorganizowany przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w ramach Programu Rozwoju Bibliotek, który jest efektem partnerskiej współpracy Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Fundacji Billa i Melindy Gatesów. Wydarzenie zostało objęte honorowym patronatem Małżonki Prezydenta RP, Pani Anny Komorowskiej oraz Prezydent Miasta Stołecznego Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz.
W inauguracji wzięli udział: Minister Małgorzata Fuszara, Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania; Dariusz Stola, Dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich; Tomasz Makowski Dyrektor Biblioteki Narodowej; Anna Duńczyk-Szulc, Zastępca Dyrektora Departamentu Mecenatu Państwa w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego; Małgorzata Naimska, Zastępca Dyrektora Biura Kultury Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy; Grzegorz Gauden, Dyrektor Instytutu Książki; Elżbieta Stefańczyk, Przewodnicząca Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich; Jadwiga Czartoryska, Prezes Fundacji Orange. Obecni byli również szefowie ogólnokrajowych programów bibliotecznych z Rumunii, Turcji i Litwy, a także przedstawiciele bibliotek norweskich współpracujących z Fundacją Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
Kongres został zainagurowany przez Jerzego Koźmińskiego, Prezesa Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Przewodniczącego Rady FRSI oraz Rafała Kramzę, Prezesa Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego i Dyrektora Programu Rozwoju Bibliotek. W swoim wystąpieniu Prezes Koźmiński przypomniał założenia i cele Programu Rozwoju Bibliotek, wskazując, że wspiera on przekształcanie placówek bibliotecznych z małych miejscowości w nowoczesne, wielofunkcyjne ośrodki informacji, edukacji, kultury i aktywności obywatelskiej. Podkreślił, że, między innymi, w odpowiedzi na postulaty zgłoszone podczas trzeciego kongresu program został przedłużony do kwietnia 2015, w efekcie czego w ramach III rundy blisko 500 placówek bibliotecznych dołączyło do tych już biorących udział w programie. Obecnie uczestniczy w nim blisko 4 tys. bibliotek publicznych z gmin wiejskich, wiejsko-miejskich oraz małych miast do 20 tys. mieszkańców. „Poza rozszerzeniem skali programu, bardzo istotne były również działania podjęte na rzecz umacniania efektów programu. Na plan pierwszy wysunęły się dodatkowe specjalistyczne szkolenia dla bibliotekarzy, a także wymiana doświadczeń między placówkami bibliotecznymi. Od początku programu już prawie 8 tys. pracowników bibliotek brało udział w rozmaitych kursach i szkoleniach, stanowiących jedną z czterech kategorii działań, które wspólnie z Państwem od pięciu lat realizujemy. Drugą kategorią było zapewnienie placówkom sprzętu komputerowego i oprogramowania. W sumie do bibliotek trafiło 11 tys. sztuk sprzętu z bezpłatnym dostępem do Internetu dzięki Orange oraz nowoczesnego oprogramowania – dzięki Microsoft. Trzecią kategorią działań były akcje informacyjno-promocyjne ukazujące atrakcyjność zmodernizowanej biblioteki, a czwartą pomoc w umacnianiu całego systemu bibliotecznego w Polsce w ścisłej współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Biblioteką Narodową, bibliotekami wojewódzkimi oraz Stowarzyszeniem Bibliotekarzy Polskich” – mówił Prezes Koźmiński. Dodał również, że wszystkie działania zarówno rządowe, pozarządowe jak i korporacyjne powodują głębokie i trwałe zmiany w samych bibliotekach, przyczyniając się do podejmowania przez nie nowych funkcji. W ten sposób odniósł się także do komplementarności Programu Rozwoju Bibliotek wobec innych działań podejmowanych na rzecz placówek bibliotecznych, przede wszystkim w ramach programu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Biblioteka+” prowadzonym przez Instytut Książki. Nawiązał również do najnowszych badań GUS, z których wynika, że w bibliotekach biorących udział w Programie Rozwoju Bibliotek zaobserwowano największe zmiany odnośnie wykorzystywania przez czytelników nowoczesnych technologii informacyjnych oraz wzrostu aktywności społecznej na terenach objętych programem. Również przyrost użytkowników bibliotek jest najwyższy w bibliotekach PRB – w 2012 roku zwiększył się w stosunku do roku poprzedniego o 23%, podczas gdy w pozostałych bibliotekach jedynie o 4%.
Rafał Kramza, Prezes FRSI, odczytał list ze słowami uznania skierowanymi do uczestników Kongresu przez małżonkę Prezydenta RP – Panią Annę Komorowską, która objęła wydarzenie honorowym patronatem. Wskazała w nim na istotną rolę bibliotek publicznych we współczesnym społeczeństwie, które działają coraz nowocześniej i coraz lepiej służą swoim lokalnym społecznościom. „Hasło tegorocznego kongresu – „Cała naprzód” – jest w pełni adekwatne do tego, co dzieje się w polskich bibliotekach. Życzę, by inwestycja i zapał do pracy nigdy Państwa nie opuszczały, a podejmowane wysiłki służyły nam wszystkim” – zwróciła się do uczestników Kongresu Małżonka Prezydenta. Prezes FRSI w swoim wystąpieniu odniósł się do przyszłości Programu Rozwoju Bibliotek oraz aspektów ważnych dla rozwoju bibliotek, które przedstawione zostały w dokumencie „Biblioteka z Wizją” przygotowanym przez FRSI oraz miały odzwierciedlenie w blokach tematycznych sesji warsztatowych podczas Kongresu. Podkreślał, że istotne dla rozwoju bibliotek są kreatywność bibliotekarzy i wychodzenie poza schematy, umiejętność wsłuchiwania się w potrzeby mieszkańców i znajomość społeczności lokalnej, współpraca i łączenie zasobów oraz skupianie wokół biblioteki różnych środowisk, a także rzecznictwo i chęć opowiadania innym o tym, co się robi.
Do ogromnej roli bibliotekarzy dla rozwoju bibliotek w swoim wystąpieniu odniosła się Anna Duńczyk-Szulc, Zastępca Dyrektora Departamentu Mecenatu Państwa w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, która podkreśliła, że zarówno MKiDN jak i inne instytucje i organizacje dostarczają narzędzi, ale o ich skuteczności decydują sami bibliotekarze, którzy docierają z nimi do użytkowników bibliotek. Znaczenie bibliotekarzy dla ogólnego rozwoju kraju doceniła Małgorzata Naimska, Zastępca Dyrektora Biura Kultury Urzędu Miasta Stołecznego Warszawy. „Wielkie wydarzenia są ważne i potrzebne – dają poczucie sukcesu, często tworzą wizerunek miasta, państwa, ale to nie one w pierwszej kolejności budują kapitał społeczny i wpływają na poziom życia w kraju. To niezauważalny na co dzień, rzadko doceniany wysiłek tych wszystkich, którzy nie licząc na szybki sukces, ale z godnym najwyższego szacunku uporem, starają się każdego dnia budować nową rzeczywistość” – mówiła. Grzegorz Gauden, Dyrektor Instytutu Książki zwrócił uwagę na wyzwania, jakie stoją przed bibliotekami, takie jak walka z nadal niskim poziomem czytelnictwa. O sukcesie Programu Rozwoju Bibliotek w kontekście eksponowania nowych umiejętności bibliotekarzy i nowej roli bibliotek, a także umacniania innych w przekonaniu, że warto się w tym kierunku zmieniać mówił Tomasz Makowski, Dyrektor Biblioteki Narodowej. Elżbieta Stefańczyk ze Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich zaznaczyła natomiast, że „bibliotekarze zawsze mieli świetne pomysły jak biblioteki zmieniać, a teraz otrzymali narzędzia do ich realizacji”. „Ten poziom, jaki biblioteki osiągnęły daje nam wszystkim satysfakcję” – konkludowała. Jadwiga Czartoryska, Prezes Fundacji Orange, zwróciła uwagę na jeszcze inną funkcję bibliotek, która opiera się na tworzeniu w nich miejsc łączących ludzi: „Coraz więcej ludzi odnajduje siebie w bibliotekach” – mówiła.
Podczas spotkania inauguracyjnego wręczone zostało stypendium im. Olgi Rok, o które mogą ubiegać się bibliotekarki zatrudnione w placówkach publicznych. W kategorii „Biblioteka jednoosobowa” nagrodę otrzymała Magdalena Hankiewicz z Gminnej Biblioteki Publicznej w Radkowie, a w kategorii „Biblioteka wieloosobowa” laureatką została Magdalena Turska z Biblioteki Publicznej w Kłodawie. Obie panie otrzymały nagrodę w wysokości 5 tys. zł, którą mogą przeznaczyć na rozwój osobisty. Przyznano również cztery wyróżnienia.
Podczas dwóch dni warsztatowych bibliotekarze mieli okazję wzbogacić swoją wiedzę i praktyczne umiejętności. W otwartym konkursie wyłonione zostały tematy zajęć w ramach sześciu bloków tematycznych: „Kto pyta nie błądzi. Słuchaj mieszkańców, rozmawiaj z partnerami” czyli jak skutecznie analizować potrzeby lokalnej społeczności; „Myślenie na przyszłość. Zaplanuj, wybieraj, decyduj” – o konsultacjach społecznych, pomysłach na działania animacyjne i promocji; „Złap byka za rogi. Działaj razem z innymi” – o asertywności, budowaniu zespołu i narzędziach współpracy; „Do odważnych świat należy! Eksperymentuj” – czyli jak radzić sobie z napięciami podczas współpracy z innymi, podtrzymywać motywację i zapał partnerów oraz poszukiwać bibliotecznych innowacji; „As w rękawie. Pokaż i wykorzystaj swoje atuty” – o międzynarodowych partnerstwach, prezentowaniu swoich pomysłów i nowych technologiach w promocji; „Na szerokie wody. Trendy, inspiracje, nowinki” – o grywalizacji, design thinking i książkach obrazkowych. Uczestnicy Kongresu wzięli również udział w tzw. „szybkich randkach” (speed dating), umożliwiających poznanie w krótkim czasie wielu nowych zagadnień – w małych grupach rozmawiali o możliwościach współpracy z przedstawicielami firm, instytucji i organizacji pozarządowych wspierających biblioteki. W ramach sesji tzw. „nie konferencji” (ang. uncoference) mieli również okazję samodzielnie tworzyć program, zgłaszając tematy, na które chcieliby dyskutować.
Relacja z Kongresu w „Panoramie” w TVP2
W Polsce Program Rozwoju Bibliotek wspierany jest w ramach szerszego przedsięwzięcia Global Libraries prowadzonego w ramach Światowego Programu Rozwoju Fundacji Billa i Melindy Gatesów. Partnerem i grantobiorcą Fundacji w Polsce jest Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności. Realizatorem programu jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
