9 grudnia 2020 r. odbył się XI Ogólnopolski Kongres Bibliotek, którego hasło przewodnie - „Dzieje się!” nawiązywało do nowej sytuacji, w jakiej znalazły się biblioteki - globalnego zatrzymania, hybrydowej rzeczywistości, zmiany priorytetów i konieczności poszukiwania innej formuły działań.
Wydarzenie online zgromadziło blisko 800 bibliotekarek i bibliotekarzy, którzy uczestniczyli w panelach i warsztatach z udziałem autorytetów ze świata literatury oraz praktyków związanych z działalnością społeczną i nowymi technologiami. Gościem specjalnym Kongresu był Filip Springer, pisarz i reportażysta.
Kongres otworzyli Joanna Lempart, Dyrektor Programowa Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Jacek Królikowski – Prezes Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. W swoim wystąpieniu Joanna Lempart mówiła o wpływie sytuacji kryzysowej na funkcjonowanie bibliotek, ale również o nowych możliwościach, jakie otwierają się przed nimi. Zapowiedziała uruchomienie IV rundy Programu Rozwoju Bibliotek, w ramach której do programu dołączy 300 placówek bibliotecznych. Staną się one częścią sieci ponad 3,800 bibliotek zrekrutowanych do programu w pierwszych trzech rundach (w latach 2009-2015). Jacek Królikowski natomiast mówił o nowej odsłonie biblioteki, działającej hybrydowo, „która ma do odegrania bardzo ważną rolę w dobie podziałów społecznych, ale przede wszystkim w trakcie izolacji spowodowanej pandemią – może pomóc ludziom odnaleźć się na nowo poprzez dostęp do kultury i czytelnictwa, a dzięki temu zmieniać świat na lepsze”. Pojawiła się również refleksja na temat wyzwań, które stoją przed bibliotekami: tworzenia lokalnej wspólnoty, przywracania lokalnych autorytetów czy dostępu do wiarygodnych informacji.
Następnie, podczas rozmowy Michała Nogasia, dziennikarza Gazety Wyborczej, z pisarzami Renatą Lis, Sylwią Chutnik i Wojciechem Szotem, dyskutowano o tym jak literatura opisuje współczesny świat i czy jest społecznie zaangażowana.
W dalszej części Kongresu uczestnicy wzięli udział w seminariach prowadzonych przez ekspertów – praktyków, którzy na co dzień zajmują się tematyką społeczną, a wśród nich:
Agnieszka Szelągowska reprezentująca Fundację Szkoła Liderów w temacie „Zmiana. Jak przez nią przejść i nie zgubić ludzi?”, Maciej Dębski z Fundacji Dbam o Mój Zasięg, który poprowadził seminarium pt: „Higiena cyfrowa. Jak zadbać o jej właściwy poziom?”, Anna Orzech reprezentująca organizację Laska Nebeska i program „Sektor 3.0”, która dzieliła się doświadczeniem z angażowania użytkowników online. O tym jak rozwijać nowe usługi w bibliotece opowiadała Magdalena Krasowska-Igras z Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, natomiast Monika Schmeichel-Zarzeczna, reprezentująca sieć Labib i My Digital Life mówiła o tym jak dobrać narzędzia pracy zdalnej. Przedstawiciel Fundacji „Szkoła z Klasą” i Sektora 3.0 – Kamil Śliwowski podzielił się praktyczną wiedzą na temat angażującego uczestników prowadzenia warsztatów na ekranie.
Organizatorzy Kongresu zadbali również o stworzenie wirtualnej strefy spotkań z prelegentkami i prelegentami – w specjalnie wydzielonych „pokojach konferencyjnych”, gdzie uczestnicy mieli szansę na rozmowę z ekspertem w kameralnej atmosferze i pogłębienie wiedzy zdobytej w czasie seminarium. W przerwach między seminariami natomiast mogli wziąć udział w wirtualnych spotkaniach „przy kawie” i poznać innych uczestników i uczestniczki Kongresu.
W strefie ofert dla Bibliotek mogli też skorzystać z przygotowanych przez Partnerów Kongresu – AGORA, My Digital Life Liga Niezwykłych Umysłów, LABIB – darmowych prenumerat czasopism, dostępu do kursów online, czy konkursów.
Podczas XI Kongresu Bibliotek uhonorowane zostały również zwyciężczynie IX edycji Konkursu im. Olgi Rok. W kategorii „placówka biblioteczna większa” nagrodę główną zdobyła Izabela Putz z Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Tomyślu – inicjatorka pogotowia językowego, zajęć z języka polskiego dla imigrantów, spotkań z kulturą i dobrej energii, jaką przekazuje osobom czującym się niepewnie w nowej rzeczywistości. Nagrodę główną, w kategorii placówka biblioteczna mniejsza zdobyła Justyna Delekta z Biblioteki Publicznej w Cholewianej Górze, która prowadzi szereg działań na rzecz lokalnej społeczności m in. organizuje ferie dla dzieci w bibliotece oraz zajęcia wspierające je w edukacji.
Wyróżnienia w Konkursie zdobyły: Joanna Sudak z Gminnej Biblioteki Publicznej w Wilkasach, Monika Rejtner z Miejskiej Biblioteki Publicznej w Legionowie, Anna Wysocka z Biblioteki Publicznej w Piasecznie – filia w Józefosławiu oraz Natalia Maćkiewicz z Gminnej Biblioteki Publicznej w Bulkowie.
Po prezentacji krótkich filmów uczestnicy wysłuchali rozmowy z Anną Rok, wnuczką patronki konkursu i założycielką Funduszu Wieczystego im. Olgi Rok oraz laureatkami konkursu pt. „Biblioteki pełne marzeń”. Rozmawiały one na temat nowej rzeczywistości, która zmieniła pracę bibliotek, przenosząc większość aktywności do strefy online, gdzie odbywają się spotkania wirtualne z autorami książek i warsztaty dla mieszkańców, podczas których bardzo ważna jest ciepła atmosfera i kontakt z czytelnikiem.
Na zakończenie Kongresu wystąpił gość specjalny Filip Springer, pisarz i publicysta, mający w dorobku wiele ważnych nagród literackich, a także wiele znaczących nominacji. Filip Springer podzielił się z widzami tajnikami pracy pisarskiej oraz uchylił rąbka tajemnicy na temat nowej książki, która zostanie wydana w 2021 roku. Opowiadał też o prowadzonej przez siebie szkole „ekopoetyki– formie zająć terenowych i teoretycznych związanych z przyjmowaniem postawy eko-krytycznej” oraz o tym jak literatura może podejmować ważne globalnie tematy związane z ochroną klimatu i ograniczaniem konsumpcji.
Kongres Bibliotek poprowadził Michał Nogaś, dziennikarz Gazety Wyborczej.
Kongres Bibliotek jest wydarzeniem organizowanym od 11 lat w ramach Programu Rozwoju Bibliotek Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanym przez utworzoną przez PAFW w 2008 roku Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. W latach 2009-2015 program był prowadzony w ramach szerszej inicjatywy „Global Libraries” w partnerstwie Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności oraz Fundacji Billa i Melindy Gatesów. Objął 3808 placówek bibliotecznych z ponad 1250 gmin, co stanowi blisko 60 procent bibliotek zlokalizowanych na terenach wiejskich i w małych miastach w Polsce. Od 2016 roku wsparcie dla bibliotek jest kontynuowane w ramach strategii umacniania trwałości efektów zasadniczej fazy Programu Rozwoju Bibliotek.
Operatorem Funduszu Wieczystego im. Olgi Rok jest Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, promująca ideę funduszy wieczystych i kapitałów żelaznych w ramach kampanii „Jesteśmy dziś, jutro, zawsze”. Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności jest partnerem wspierającym a partnerem merytorycznym jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego.
