Zaangażowanie PAFW objęło następujące działania:

Programy o charakterze międzynarodowym

Od początku rosyjskiej agresji PAFW reagowała na potrzeby licznych byłych oraz ubiegłorocznych ukraińskich uczestników swoich trzech zagranicznych przedsięwzięć: Programu Stypendialnego im. Lane’a Kirklanda, „Przemiany w Regionie” (RITA) i „Study Tours to Poland” (STP). W latach 2000-2022 w ich ramach gościło w Polsce 8676 obywateli Ukrainy, w tym 554 Kirklandystów, 1392 osób biorących udział w programie „RITA” oraz 6730 uczestników wizyt studyjnych (4571 profesjonalistów i 2159 studentów).

1. W programie „Przemiany w Regionie” (RITA), realizowanym przez Fundację Edukacja dla Demokracji, została utworzona szybka „ukraińska ścieżka” grantowa. Była ona początkiem nowego programu PAFW – „Wspieramy Ukrainę” – skierowanego do polskich NGOs, które we współpracy z ukraińskimi organizacjami partnerskim pomagały ludności cywilnej w Ukrainie  lub ukraińskim uchodźcom w Polsce. Na pierwsze projekty pomocowe wyasygnowano 1.7 miliona złotych. Na program „Wspieramy Ukrainę” Rada Dyrektorów PAFW przeznaczyła dotąd ponad 5 milionów złotych.
   Do udziału w konkursie na tzw. projekty interwencyjne w marcu 2022 r. zgłosiły się aż 422 organizacje pozarządowe. Na podstawie oceny niezależnych ekspertów i decyzji komisji grantowej, dofinansowanie otrzymało 59 organizacji z 14 województw. Większość z nich działa w mniejszych miejscowościach. 15 projektów było realizowanych w Ukrainie. Projekty interwencyjne służyły zapewnieniu bezpieczeństwa ludności cywilnej w Ukrainie, zaopatrzeniu jej w środki medyczne oraz ochronę osobistą, wyposażeniu i dostosowaniu miejsc do funkcjonowania w warunkach wojennych, a także wspieraniu działań na rzecz uchodźców w Polsce.
2. Kolejnym działaniem w programie „Wspieramy Ukrainę”, był rozstrzygnięty w czerwcu konkurs na projekty długofalowe służące m.in. wspieraniu edukacji ukraińskich dzieci i młodzieży szkolnej w Polsce, pomocy uchodźcom wojennym z Ukrainy w zaadaptowaniu się do warunków polskiego rynku pracy oraz przeciwdziałaniu ich dyskryminacji. Spośród zgłoszonych przez polskie organizacje pozarządowe 246 projektów komisja grantowa wybrała 33 inicjatywy na łączną kwotę ponad 1.5 miliona złotych, które są obecnie realizowane w 14 województwach, a 8 z nich w Ukrainie.
   Trzeci konkurs grantowy, jesienią 2022 r.,  skierowany był do polskich NGOs działających na rzecz  poszerzenia dostępu do edukacji szkolnej oraz pozaszkolnej dla ukraińskich dzieci i młodzieży w Polsce, a także w samej Ukrainie. Wpłynęło 96 zgłoszeń, spośród których dofinansowano 24 projekty. Trzeci konkurs grantowy, jesienią 2022 r.,  skierowany był do polskich NGOs działających na rzecz  poszerzenia dostępu do edukacji szkolnej oraz pozaszkolnej dla ukraińskich dzieci i młodzieży w Polsce, a także w samej Ukrainie. Wpłynęło 96 zgłoszeń, spośród których dofinansowano 24 projekty.
3. Od 2000 roku w programie „RITA” wzięło udział ponad 1000 polskich organizacji pozarządowych; wraz ze swoimi ukraińskimi partnerami zrealizowały 464 projekty. W oparciu o te kontakty, od końca lutego 2022 roku organizowana była pomoc humanitarna dla ludności cywilnej w Ukrainie.
4. Od początku wojny przebywającym obecnie w Polsce stypendystom Programu Kirklanda, realizowanego przez Fundację Liderzy Przemian, udzielane jest wsparcie informacyjne i organizacyjne, zaoferowano im także pomoc w sprowadzeniu ich rodzin do Polski. Zespół Programu starał się również odpowiadać na indywidualne i zbiorowe potrzeby zgłaszane przez absolwentów programu przebywających w Ukrainie, m.in. w zakresie zapotrzebowania na lekarstwa, sprzęt medyczny, czy żywność. W tym celu w ciągu kilku tygodni przekierowano część środków z budżetu Programu Kirklanda na pomoc humanitarną dla ludności cywilnej oraz koordynację działań pomocowych w Ukrainie.
5. Ponadto, dzięki zbiórce finansowej i rzeczowej Fundacji Liderzy Przemian przeprowadzonej we współpracy z absolwentami Programu Kirklanda, wyposażono 3 karetki medyczne, które na Ukrainę dostarczyli mieszkający w Polsce absolwenci programu.
   Wielu byłych uczestników Programu Kirklanda odgrywa ważne role w ukraińskiej administracji publicznej, samorządowej, w środowiskach akademickich, instytucjach kultury, w organizacjach pozarządowych, w biznesie oraz mediach. 
   Do grona absolwentów Programu Kirklanda należy m.in. Iryna Wereszczuk, Wicepremier Ukrainy i Minister ds. Terytoriów Czasowo Okupowanych, która w latach 2015-2016 studiowała w Krajowej Szkole Administracji Publicznej w Warszawie.
6. W ramach programu „Study Tours to Poland”, realizowanego we współpracy z Fundacją Liderzy Przemian i Fundacją „Borussia”, uruchomiono inicjatywę „STP dla Ukrainy” z budżetem 900 tysięcy złotych. Polskie organizacje pozarządowe, które w przeszłości gościły w Polsce grupy liderów studenckich i profesjonalistów, przekazały za pośrednictwem absolwentów programu wsparcie rzeczowe i finansowe osobom poszkodowanym przez wojnę. Pomoc ta została skierowana do większości z 24 obwodów w Ukrainie, m.in. do obwodu kijowskiego i Kijowa, lwowskiego, tarnopolskiego i dniepropietrowskiego, a także charkowskiego oraz sumskiego i ługańskiego.
7. Absolwenci „Study Tours to Poland” z Tarnopola Khrystyna Bilinska (urzędniczka i aktywistka społeczna) oraz Mykhailo Syrotyuk (radny miasta) – twórcy Centrum Nauki w Tarnopolu – zorganizowali dużą grupę wolontariuszy i zaangażowali się we wsparcie dla uchodźców, m.in. poprzez udzielanie im pomocy rzeczowej. Centrum Nauki w Tarnopolu zostało przekształcone w lokalny ośrodek pomocy humanitarnej.

Programy PAFW o charakterze krajowym

W obydwu głównych obszarach krajowej aktywności PAFW – edukacji oraz rozwoju społeczności lokalnych – od początku wojny zostały podjęte  działania skupione na udzielaniu pomocy uchodźcom ukraińskim w Polsce. Dotychczas na tego typu przedsięwzięcia z fundacyjnego budżetu skierowano kwotę 1.6 miliona złotych. Jednocześnie Realizatorzy kilku programów PAFW pozyskali ze źródeł zewnętrznych ponad 4 milionów dolarów.

Wśród programów o charakterze edukacyjnym jednym z najważniejszych zadań stała się pomoc w  zapewnianiu opieki oraz nauki dla ukraińskich dzieci.

1. Na początku rosyjskiej inwazji, w ramach programu „Szkoła Ucząca Się” (SUS) zorganizowano 10 webinariów, których celem było przygotowanie polskich nauczycieli i dyrektorów szkół do pracy w nowych uwarunkowaniach, jakie wytworzyła wojna w Ukrainie. Spotkania poświęcone były między innymi następującym tematom: jak rozmawiać z uczniami o wojnie w Ukrainie, jak przygotować szkołę na przyjęcie uczniów z Ukrainy, jak uruchomić w oddziały przygotowawcze dla uczniów z Ukrainy, jak uczyć i oceniać w zróżnicowanej klasie. Łącznie webinaria obejrzało blisko 50 tysięcy osób.
2. Zmodyfikowano programy kursów, szkoleń i warsztatów prowadzonych w ramach programu „Szkoła Ucząca Się” (SUS), dostosowując je do nowej sytuacji szkół. Dołączono tematykę poświęconą integracji edukacyjnej dzieci polskich i ukraińskich, metodom pracy w klasie zróżnicowanej, współpracy z rodzicami uczniów ukraińskich, pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów z traumą wojenną, a także organizacji pracy szkoły, w której uczą się dzieci z rodzin emigrantów i uchodźców.
3. Centrum Edukacji Obywatelskiej, Realizator Programu „SUS”, dzięki doświadczeniom zdobytym m.in. w ramach projektu „Rozmawiajmy o Uchodźcach”, prowadzonego od 2015 roku i dofinansowanego przez PAFW, opracował pomoce dydaktyczne dla nauczycieli, np.: „Co możemy zrobić w czasie wojny w Ukrainie?”, „Jak rozmawiać o wojnie z dziećmi i młodzieżą w domu i szkole?”, „Jak rozmawiać o wojnie w obecności dzieci z Ukrainy, Rosji i Białorusi?”, „Poznaj ukraiński naród i kulturę poprzez literaturę, muzykę i film”. W ubiegłym roku skorzystało z nich ponad 20 tysięcy osób.
   We wrześniu 2022 r., dzięki funduszom PLAN International, Norwegian Refugee Council oraz UNICEF (w sumie ok. 2 miliony dolarów) rozpoczęto realizację kompleksowych działań „Polska-Ukraina. Razem w szkole” skierowanych do ok. 2 tysięcy placówek oświatowych, w których uczą się dzieci i młodzież z Ukrainy. Oferta dla szkół obejmuje m.in. minigranty na projekty edukacyjne adresowane do uczniów polskich i pochodzących z rodzin imigranckich. Prowadzone są także kursy i warsztaty dla nauczycieli podnoszące ich kompetencje, opracowywane zostały dodatkowe materiały i narzędzia edukacyjne. Informacje o szkoleniach oraz materiały są dostępne na stronie Polska-Ukraina. Razem w szkole.
4. Szkoła Edukacji PAFW i UW już w lutym 2022 roku przygotowała webinarium dla nauczycieli „Jak rozmawiać z uczniami o wojnie w Ukrainie”. Następnie przeprowadziła trzy kolejne webinaria poświęcone nauczaniu historii Polski i Ukrainy oraz metodom integracji młodzieży ukraińskiej i polskiej; obejrzało je ponad 10 tysięcy osób.
   Dodatkowo eksperci Szkoły Edukacji opracowali zestaw poradników dla nauczycieli poświęconych różnicom między polską a ukraińską podstawą programową oraz propozycje aktywności służące integracji dzieci uchodźczych. Do tej pory skorzystało z nich ponad 30 tysięcy nauczycieli. Wszystkie materiały dostępne są na stronie SE.
   Szkoła zorganizowała też konferencję „Nauczyciel ukraiński w Polsce”, w której udział wzięła udział Lilia Hrynevich Minister Oświaty i Nauki Ukrainy w latach 2016-2019 (absolwentka Programu Kirklanda). Szkoła Edukacji dodatkowo zrealizowała dwa kursy online dla 30 nauczycieli języka polskiego „Jak uczyć języka polskiego jako obcego” oraz dla 20 nauczycieli z Ukrainy pt. „Nauczanie matematyki w Polsce”. Wśród studentów studiów podyplomowych realizowanych w roku akademickim 2022/23 są trzy studentki z Ukrainy i trzy z Białorusi.
5. W ramach programu „Szkoła z Klasą” zorganizowano cykl sesji szkoleniowo-doradczych dotyczący radzeniu sobie w polskiej szkole z kwestią wojny w Ukrainie, a także otwarte webinaria poświęcone problemom stresu, lęku i niepewności. Materiały szkoleniowe dostępne są na stronie Fundacji Szkoła z Klasą. Do tej pory skorzystało z nich ponad 10 tysięcy osób.
   W maju 2022 roku ok. 100 placówek oświatowych uczestniczących w „Szkole z Klasą”, w których znaleźli się uczniowie ukraińscy, otrzymało sprzęt komputerowy dzięki wsparciu firmy Intel. Edukacja międzykulturowa jest wiodącym tematem edycji 2022/23 programu „Szkoła z Klasą”, realizowanej dla 90 szkół. Dzięki dofinansowaniu PLAN International (500 tysięcy dolarów) nauczyciele z tych szkół mają zapewnione zindywidualizowane wsparcie szkoleniowe i doradcze w zakresie pracy z uczniami z doświadczeniem migranckim. Szkolenia nauczycieli prowadzone są przez zespół 30 trenerów przygotowanych w zakresie edukacji międzykulturowej dzięki dofinansowaniu PAFW.
   Dodatkowo, polsko-ukraińskie zespoły uczniów, w tym również uczestniczące w programie „Szkoła z Klasą”, aplikują obecnie o granty przeznaczone na zmianę przestrzeni szkolnych.
6. Dzięki zewnętrznemu dofinansowaniu opracowane zostały dwa raporty badawcze. Centrum Edukacji Obywatelskiej zrealizowało badanie Jakie są potrzeby i wyzwania szkół związane z napływem uczniów z Ukrainy?, a Fundacja Szkoła z Klasą przygotowała raport Razem w klasie. Dzieci z Ukrainy w polskich szkołach. Wnioski i rekomendacje z tych badań są wykorzystywane w realizacji różnych programów i działań edukacyjnych PAFW
7. W działania na rzecz wsparcia dzieci ukraińskich uchodźców włączyli się studenci-wolontariusze programu „PROJEKTOR – Wolontariat Studencki”. Od marca do maja 100 wolontariuszy poprowadziło zajęcia w 93 placówkach dla 3200 dzieci z Ukrainy; najwięcej w powiecie puławskim, leskim i bieszczadzkim.
8. Program „Równać Szanse” wsparł kwotą 30 tysięcy złotych złotych dwie ukraińskie organizacje: Centrum Inicjatyw Edukacyjnych ze Lwowa i Misję Unikalna Kraina ze Żmerynki (obwód winnicki), prowadzące lokalne działania pomocowe na rzecz ludności cywilnej, która ucierpiała z powodu wojny.
9. W marcu 2022 roku, na kanale YouTube oraz na Facebooku programu „Równać Szanse”, odbyło się spotkanie online z psycholożką Małgorzatą Ohme zatytułowane „Jak rozmawiać z młodzieżą o wojnie”. Wydarzenie poprowadził Janusz  Schwertner, dziennikarz i publicysta portalu Onet.
10. W minionych latach w programie „Równać Szanse” utworzono w Ukrainie sieć  45 Klubów Młodego Odkrywcy, w których działało blisko 20 tysięcy aktywnych członków. Kluby te znajdują się w Kijowie, Doniecku, Charkowie, Mariupolu, Odessie, Tarnopolu i we Lwowie. Centrum Nauki Kopernik, zaangażowane w promocję w Polsce i za granicą idei Klubów Młodego Odkrywcy,  pozostaje z nimi w kontakcie. Została im zaoferowana pomoc, w tym schronienie w Polsce dla osób związanych z Klubami.
11. Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA”, Realizator Programu „English Teaching” od wielu lat pracuje w obszarze edukacji międzykulturowej z nauczycielami języka angielskiego z terenów wiejskich i małych miast. W licznych szkołach to właśnie oni byli odpowiedzialni za pierwszy kontakt i pomoc w adaptacji uczniów z zagranicy. Po wybuchu wojny Zespół programu „English Teaching” skoncentrował się na przygotowaniu nauczycieli angielskiego z małych miejscowości do wspierania uczniów z Ukrainy nie tylko w zakresie komunikacji z polskimi dziećmi i młodzieżą, ale też w kwestiach formalnych i bytowych ich rodzin. Nidzicka Fundacja Rozwoju „NIDA” aktywnie wspiera stowarzyszenie „Centrum Dobroczyn” w Czernihowie i zaangażowała się w przygotowanie lokalnej społeczności na przyjęcie rodzin z Ukrainy.

W obszarze wspierania rozwoju społeczności lokalnych w Polsce:

1. W „Działaj Lokalnie”, w ramach lokalnego konkursu grantowego, utworzona została ścieżka – „Działaj Lokalnie i Solidarnie z Ukrainą” – umożliwiająca otrzymanie wsparcia na projekty zapewniające pomoc uchodźcom z Ukrainy. W 2022 roku przyznano 201 dotacji na łączną kwotę blisko 1 miliona złotych. Ich zakres tematyczny obejmował organizację kursów języka polskiego, letnich zajęć dla dzieci, warsztatów integracyjno-adaptacyjnych, pomoc prawną, edukacyjną i psychologiczną. Kolejne 200 projektów zostanie dofinansowanych wiosną 2023 roku.
   W ostatnich latach w programie „Działaj Lokalnie” jego Realizator, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, a także niektóre Ośrodki Działaj Lokalnie angażowali się w ostatnich latach w inicjatywę „Działaj Lokalnie na Ukrainie”, w ramach której na grunt ukraiński przenoszono elementy polskiego modelu rozwoju lokalnej filantropii, m.in. prowadzenie lokalnych konkursów grantowych i fundraisingu, organizację wolontariatu, czy budowanie partnerstw lokalnych. Ośrodki Działaj Lokalnie pozostają w kontakcie ze swoimi ukraińskimi partnerami i starają się na bieżąco odpowiadać na zgłaszane potrzeby.
2. W programie „Lokalne Partnerstwa PAFW” realizowane są dwa projekty na łączną kwotę 80 tysięcy zł, których celem jest pomoc uchodźcom z Ukrainy: w Mosinie warsztaty integracyjne z mieszkańcami, a w Wojkowicach, w ramach Polsko-Ukraińskiego Generatora Przedsiębiorczości, działania aktywizujące uchodźców na rynku pracy.
   Ponadto, w ramach Funduszu Rozwoju dla alumnów programu, przyznano 11 dotacji na łączną kwotę 120 tysięcy złotych na przedsięwzięcia służące wsparciu uchodźców z Ukrainy. Zorganizowano m.in. konsultacje psychologiczne, spotkania integracyjne, lekcje języka polskiego, a także warsztaty kulinarne, rękodzielnicze czy teatralne.
3. Poprzez Fundusz Wsparcia Antykryzysowego 11 Ośrodków Działaj Lokalnie wspierających uchodźców z Ukrainy otrzymało dotacje na łączną kwotę 54 tysiące złotych. Dofinansowane działania obejmowały m.in. zakup wyposażenia do punktów recepcyjnych i informacyjnych oraz zatrudnienie koordynatorów wolontariatu.
   Kilka ODL, będących funduszami lokalnymi, otrzymało również środki z Fundacji Motta w wysokości blisko 130 tysięcy dolarów z przeznaczeniem na wsparcie integracji uchodźców z Ukrainy w społecznościach lokalnych w ramach programu „Global Challenges Local Solutions” prowadzonego przez Akademię Rozwoju Filantropii w Polsce.
4. Poprzez program „Liderzy PAFW”, realizowany przez Fundację Szkoła Liderów, udzielono wsparcia  tym uczestnikom i absolwentom programu, którzy w swoich społecznościach lokalnych podjęli działania na rzecz uchodźców z Ukrainy, m.in. zapewniając im zakwaterowanie i pracę. Ponadto, w ramach programu przekazano trzy darowizny w łącznej kwocie 20 tysięcy zł dla organizacji, z którymi związani są Liderzy PAFW na prowadzenie działań pomocowych dla mieszkańców Ukrainy.
5. W Programie Rozwoju Bibliotek, we współpracy z programem „Sektor 3.0”, których Realizatorem jest Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, została uruchomiona inicjatywa „Biblioteki dla Ukrainy” służąca wspieraniu bibliotek, które pomagają uchodźcom z Ukrainy. Placówki te nie tylko na bieżąco wspierają uchodźców z Ukrainy, ale także dostosowują ofertę biblioteczną w dłuższej perspektywie, tak aby uchodźcy mogli się stać częścią lokalnej społeczności. W bibliotekach uchodźcy mają zapewniony dostęp do komputerów i Internetu, a ich dzieci mogą dołączać do grup zajęć prowadzonych w tych  placówkach. Biblioteki otrzymują też pomoc w tworzeniu oferty kulturalnej dla obywateli ukraińskich
6. Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, Realizator Programu Rozwoju Bibliotek, pozyskała 1 milion dolarów z Fundacji Save the Children na projekt „Libraries For All”, w realizację którego zaangażowanych jest 50 bibliotek oferujących wielopłaszczyznowe edukacyjne wsparcie dla dzieci i młodzieży z Ukrainy. Uzupełnieniem tych działań w ramach Programu Rozwoju Bibliotek jest inicjatywa skierowana do 120 bibliotekarek z 60 placówek w przygotowaniu i realizacji oferty edukacyjnej dla dorosłych uchodźców.

Ponadto od początku wojny PAFW zaangażowała się we wsparcie działań koordynacyjnych wśród polskich NGOs związanych z niesieniem pomocy dla Ukrainy, zwłaszcza dla uchodźców ukraińskich w Polsce. Często koordynacja obejmowała inicjatywy podejmowane przez liczne organizacje pozarządowe we współpracy z lokalnymi samorządami. Szczególne nasilenie takich działań miało miejsce w pierwszych tygodniach rosyjskiej inwazji.

PAFW między innymi udzieliła wsparcia inicjatywom na rzecz ukraińskich dzieci w Polsce podejmowanym przez sieć organizacji społecznych SOS dla Ukrainy.

Kontakt:

• Agnieszka Mazur, Dyrektor Programowa, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, tel. 607309353 (ogólna koordynacja)
• Marianna Hajdukiewicz, Dyrektor Programowa, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, (koordynacja inicjatyw edukacyjnych)
• Przemysław Zaroń, Specjalista ds. PR, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności, tel. 601990029