Szanowni Państwo, Drodzy Przyjaciele!

Z wielką przyjemnością przekazujemy Państwu publikację, która stanowi podsumowanie 20 lat działalności programowej Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Powstanie Fundacji stało się możliwe dzięki sukcesowi Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości, utworzonego z inicjatywy Prezydenta George’a H. W. Busha na mocy ustawy „O popieraniu demokracji w Europie Wschodniej” uchwalonej w 1989 roku przez Kongres USA. W latach dziewięćdziesiątych Fundusz Przedsiębiorczości aktywnie i skutecznie wspierał rozwój gospodarki rynkowej w Polsce. Dzięki efektywnej działalności inwestycyjnej wypracował znaczącą nadwyżkę z powierzonych mu przez Kongres USA 240 milionów dolarów. Zgodnie z ustaleniami pomiędzy rządami Polski i Stanów Zjednoczonych, połowę ze swego początkowego kapitału – 120 milionów dolarów – Fundusz zwrócił do budżetu USA, natomiast pozostałą część, wraz z wypracowaną nadwyżką – łącznie 255 milionów dolarów – przeznaczył na fundusz wieczysty nowoutworzonej Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności.

Twórcom Fundacji przyświecały dwa zasadnicze cele: umacnianie efektów polskich przemian zapoczątkowanych w 1989 roku oraz dzielenie się polskimi doświadczeniami w zakresie transformacji z innymi krajami. W swoich działaniach na terenie Polski Fundacja Wolności postanowiła skupić się na tych społecznościach i grupach, które w okresie przemian wymagały szczególnego wsparcia – zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach. Stąd też w naszych programach od początku dominują dwa motywy wiodące: wyrównywanie szans edukacyjnych, w połączeniu z ogólną poprawą jakości oświaty, a także zaangażowanie w rozwój lokalnych społeczności, służące zarazem budowie kapitału społecznego. W ciągu dwudziestu lat swojej działalności Fundacja zainicjowała 37 programów, na które przeznaczyła blisko 216 milionów dolarów własnych środków, a dodatkowo z innych źródeł pozyskała około 210 milionów. Środki te umożliwiły przyznanie ponad 30 tysięcy stypendiów na studia dla młodzieży z niezamożnych rodzin, uczestnictwo 120 tysięcy nauczycieli w szkoleniach na temat nowoczesnych metod nauczania, realizację ponad 16 tysięcy projektów lokalnych skierowanych do setek tysięcy osób, a także przeprowadzenie przez ponad 14 tysięcy studentów-wolontariuszy blisko 40 tysięcy projektów edukacyjnych dla 390 tysięcy dzieci i młodzieży. Ponad 30 tysięcy liderów i pracowników organizacji pozarządowych zostało objętych szkoleniami służącymi podnoszeniu ich kwalifikacji i kompetencji.

Współpraca z Fundacją Billa i Melindy Gatesów zaowocowała grantem w wysokości 31 mln dolarów, który Fundacja Wolności otrzymała na realizację w Polsce Programu Rozwoju Bibliotek, będącego częścią szerszego przedsięwzięcia „Global Libraries”. Program ten zmienił rzeczywistość blisko 4 tysięcy polskich bibliotek w małych miejscowościach, przekształcając je w nowoczesne centra informacji, edukacji i kultury, tętniące aktywnością obywatelską. Około 10 tysięcy bibliotekarzy zostało przeszkolonych, zaś ich placówki otrzymały sprzęt komputerowy, oprogramowanie oraz dostęp do Internetu.

Od kilku lat w Warszawie działa unikalna instytucja – Szkoła Edukacji Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Uniwersytetu Warszawskiego, której program powstał dzięki bliskiej współpracy Fundacji z nowojorskim Columbia University Teachers College. To pierwsze w Polsce stacjonarne podyplomowe studia, połączone z codzienną praktyką w szkołach, przygotowujące absolwentów wyższych uczelni do zawodu nauczycielskiego.

Od samego początku Fundacja angażowała się także w przekazywanie innym krajom wiedzy, jaką zdobyła Polska podczas swej ustrojowej transformacji oraz integracji europejskiej. Wsparła ponad 1000 projektów będących wynikiem współpracy polskich organizacji pozarządowych z ich partnerami w Europie Wschodniej, Kaukazie Południowym i Azji Środkowej. W ramach wizyt studyjnych Warszawę oraz wiele innych miast i małych miejscowości odwiedziło około 10 000 aktywnych studentów i profesjonalistów ze Wschodu. Łącznie z uczestnikami Programu Stypendialnego im. Lane’a Kirklanda od 2000 roku w Polsce gościło ponad 14 tysięcy osób.

Od blisko 10 lat Fundacja posiada w Warszawie własną siedzibę, w której mieści się Przedstawicielstwo PAFW w Polsce. Inwestycja ta okazała się bardzo użyteczna – znacząco rozszerzyła możliwości realizacji licznych fundacyjnych przedsięwzięć. Dzięki nowoczesnej infrastrukturze konferencyjnej, od 2011 roku w wilanowskiej siedzibie PAFW zorganizowano prawie 1000 wydarzeń – warsztatów, seminariów, szkoleń oraz innych spotkań. Każdego roku brało w nich udział ponad 2 tysiące uczestników fundacyjnych programów.

O efektach działalności Fundacji najlepiej świadczą przytoczone wcześniej liczby, pamiętamy jednak, że za tymi liczbami kryje się ogromna aktywność bardzo wielu ludzi. W roku fundacyjnego Jubileuszu pragniemy więc wyrazić głęboką wdzięczność wszystkim naszym partnerom, liderom społecznym, organizacjom pozarządowym oraz innym instytucjom zaangażowanym w programy PAFW. Przede wszystkim gorąco dziękujemy tym organizacjom, które podjęły się roli realizatorów fundacyjnych programów; w każdej z nich o naszych wspólnych sukcesach decydowały zespoły kompetentnych, pełnych inwencji i entuzjazmu osób.

Słowa wdzięczności i uznania kierujemy do Członków Rady Dyrektorów Fundacji, na których wsparcie, życzliwość, wiedzę oraz doświadczenie zawsze mogliśmy liczyć. Ogromnie żałujemy, że niektórzy z nich nie doczekali Jubileuszu dwudziestolecia. Odeszli od nas: John P. Birkelund, przewodniczący Rady Dyrektorów do 2012 roku, Zbigniew Brzeziński, Robert G. Faris, Nicholas A. Rey, John H. D’Arms, Aleksander Koj, Frederick M. Bohen.

Wreszcie z całą mocą pragniemy podkreślić, że żadne fundacyjne dokonania nie byłyby możliwe bez codziennego zaangażowania Załogi PAFW – od początku mieliśmy szczęście współpracować z wyjątkowymi osobami. W tym jubileuszowym roku najserdeczniej dziękujemy wszystkim naszym znakomitym Współpracownikom.

Minione 20 lat podsumowujemy w przekonaniu, że był to bardzo dobry czas dla Fundacji. Skutecznie wcielała w życie przyjęte od początku cele, dopasowując zarazem swoje działania do często zmieniających się okoliczności. Głęboko wierzymy, że zdobyte doświadczenia oraz cenne wsparcie ze strony naszych partnerów, zapowiadają pomyślną kontynuację fundacyjnej misji przez wiele kolejnych lat.

Andrew Nagorski
Przewodniczący Rady Dyrektorów

Jerzy Koźmiński
Prezes Fundacji

Nowy Jork – Warszawa, marzec 2020 r.