W maju mija 20 lat od zainicjowania przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności jej pierwszych programów w Polsce.
Z tej okazji 22 maja w Warszawie miało się odbyć jubileuszowe spotkanie blisko tysiąca liderów organizacji pozarządowych oraz innych instytucji związanych z działalnością Fundacji, a także absolwentów Programu Stypendialnego im. Lane’a Kirklanda z 11 krajów Europy Wschodniej, Kaukazu Południowego oraz Azji Centralnej. Z uwagi na pandemię wydarzenie to nie doszło do skutku, a przyjazd zagranicznych gości został przesunięty na przyszły rok.
Z okazji jubileuszu Polsko-Amerykańska Fundacji Wolności otrzymała listy gratulacyjne od Prezydenta Andrzeja Dudy oraz Prezydenta Donalda Trumpa. Została uhonorowana również listami gratulacyjnymi przez byłych Prezydentów RP: Lecha Wałęsę, Aleksandra Kwaśniewskiego i Bronisława Komorowskiego, a także przez byłych Prezydentów USA: Billa Clintona i George’a W. Busha.
Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności została założona przez Polsko-Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości, utworzony w 1990 roku na mocy uchwalonej w roku 1989 przez Kongres USA ustawy „O wspieraniu demokracji w Europie Wschodniej” (SEED ACT). Skuteczna polityka inwestycyjna pozwoliła Funduszowi Przedsiębiorczości znacznie zwiększyć swoje aktywa ponad powierzone mu przez amerykański rząd 240 mln USD. W 2000 roku Fundusz zwrócił 120 mln USD do budżetu USA, a pozostałą część kapitału i wypracowaną nadwyżkę przekazał Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności. W rezultacie kapitał wieczysty PAFW osiągnął poziom 255 mln USD.
Fundacja rozpoczęła działalność w 2000 roku z podwójną misją: umacniania efektów polskiej transformacji oraz dzielenia się doświadczeniami Polski z innymi krajami Europy Środkowej i Wschodniej. W Polsce Fundacja postanowiła koncentrować się na tych grupach społecznych, które wymagały szczególnego wsparcia w procesie transformacji, zwłaszcza na terenach wiejskich i w małych miastach. Stąd też działalność krajowa Fundacji skupiła się na dwóch głównych kwestiach. Pierwszą stało się wyrównywanie szans edukacyjnych i poprawa jakości oświaty. Drugą – wspieranie lokalnych społeczności oraz podejmowanych w ich ramach inicjatyw obywatelskich.
Obecnie PAFW osiąga swoje cele poprzez 18 programów realizowanych w trzech obszarach tematycznych: edukacji, rozwoju społeczności lokalnych i dzielenia się polskim doświadczeniem w zakresie transformacji. Fundacja od początku tak kształtuje swoje programy, aby wzajemnie się wzmacniały i uzupełniały, a ich efekty były długofalowe. Dużą wagę przywiązuje do tego, by wspierane w ramach programów projekty miały potencjał replikacyjny, a podejmowane inicjatywy mogły rozwijać się po zakończeniu finansowania przez Fundację. Szczególną wagę przywiązuje do pracy z lokalnymi liderami. Wszystkie programy PAFW poddawane są zewnętrznej ewaluacji.
Od roku 2000 do końca 2019 Fundacja przeznaczyła na swoją działalność 216 mln USD, a zarazem pozyskała na rzecz fundacyjnych programów około 200 mln USD z innych źródeł, dzięki czemu udało się:
- sfinansować 30 300 stypendiów umożliwiających młodzieży z niezamożnych rodzin kontynuację nauki na wyższych uczelniach,
- przeszkolić 110 000 nauczycieli w zakresie nowoczesnych metod nauczania,
- przeprowadzić 16 300 lokalnych projektów skierowanych do setek tysięcy osób,
- zrealizować na obszarach wiejskich i w małych miastach 38 000 projektów zajęć pozalekcyjnych dla 380 000 dzieci i młodzieży, w których uczestniczyło ponad 14 000 studentów-wolontariuszy,
- zapewnić 30 500 liderom i pracownikom organizacji pozarządowych szkolenia podnoszące ich umiejętności i kompetencje,
- przekształcić blisko 4 000 bibliotek w małych miejscowościach Polski w nowoczesne centra informacji, edukacji, kultury i aktywności obywatelskiej, a zarazem przeszkolić około 10 000 bibliotekarzy,
- zorganizować w Polsce wizyty dla 14 000 osób z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Gruzji, Mołdawii, Armenii, Azerbejdżanu i innych państw, umożliwiając im zapoznanie się z polskimi doświadczeniami w zakresie transformacji oraz integracji z Zachodem; najwięcej gości przybyło z Ukrainy.
W 2016 roku, we współpracy z Columbia University Teachers College z Nowego Jorku, Fundacja doprowadziła do utworzenia w Warszawie innowacyjnej Szkoły Edukacji Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Uniwersytetu Warszawskiego. To pierwsze w Polsce podyplomowe studia stacjonarne przygotowujące do zawodu nauczycielskiego. Jej studenci łączą najnowszą teorię z codzienną praktyką nauczania w warszawskich szkołach. Jednocześnie Szkoła Edukacji prowadzi kursy doskonalenia zawodowego dla nauczycieli.
W kwietniu 2020 roku, w odpowiedzi na pandemię, Fundacja uruchomiła „Fundusz Pomocowy dla Organizacji Pozarządowych oraz Inicjatyw Obywatelskich”, na który przeznaczyła milion dolarów. W pierwszej kolejności Fundusz jest skierowany do organizacji i grup zaangażowanych w programy PAFW. Ponadto działania związane ze skutkami kryzysu zostały podjęte w ramach poszczególnych programów Fundacji – najrozleglejsze w „Działaj Lokalnie”, z budżetem ponad pół miliona dolarów.