Jak biblioteka może budować poczucie bezpieczeństwa w lokalnej społeczności? To temat przewodni 16. Kongresu Bibliotek zorganizowanego przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego, który odbył się w dniach 18-19 listopada 2025 w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie.
W wydarzeniu uczestniczyło ponad 200 bibliotekarek i bibliotekarzy z całej Polski, wspólnie z ekspertami z różnych dziedzin zastanawiając się m in. jaka jest rola biblioteki w budowaniu odporności społecznej i jak budować bezpieczniejsze społeczności i zespoły bibliotek.
Kongres otworzyli Joanna Lempart, Dyrektor Programowa Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, i Jacek Królikowski, Prezes Fundacji Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. Joanna Lempart podkreśliła, że Program Rozwoju Bibliotek dał przestrzeń osobom pracującym w bibliotekach do działania w trudnych warunkach i zmieniających się uwarunkowaniach, jak pandemia, czy pomoc uchodźcom z Ukrainy.
„Biblioteki włączają się również w działania na rzecz ochrony środowiska i klimatu czy na rzecz przeciwdziałania dezinformacji – dlatego, że są idealnymi miejscami do budowania odporności społecznej” – wskazała Joanna Lempart.
Wtórował jej Jacek Królikowski. „Gdy w bibliotece człowiek czuje się bezpiecznie to łatwiej jest planować różne działania dla lokalnej społeczności, bo wszyscy jesteśmy za to odpowiedzialni” – powiedział Prezes FRSI.
Cześć plenarna rozpoczęła się od debaty „Lokalna odpowiedź na globalne wyzwania dla bezpieczeństwa” prowadzonej przez Macieja Makulskiego z Fundacji im. Heinricha Bölla, w której udział wzięli dr Paulina Piasecka z Centrum Badań nad Terroryzmem Uniwersytetu Civitas, st. bryg. dr hab. Izabella Grabowska-Lepczak z Katedry Nauk Społecznych Akademii Pożarniczej i Robert Klonowski z Departamentu Ochrony Ludności i Zarządzania Kryzysowego w MSWiA. Poruszono m.in. temat znaczenia modelu bezpieczeństwa angażującego instytucje na wszystkich poziomach, również na poziomie lokalnym, w tym roli bibliotek, na przykładzie Finlandii oraz Litwy, Łotwy i Estonii. W dyskusji położono nacisk na właściwą komunikację o zagrożeniach, która mobilizuje do działania.
Następnie odbyła się projekcja filmu pt. „Djakuju” o pomocy jakiej udzieliła społeczność Hrubieszowa uchodźcom i uchodźczyniom z Ukrainy w pierwszych dniach wojny w Ukrainie, która rozpoczęła się od agresji rosyjskiej w lutym 2022 roku.
Druga dyskusja panelowa „Biblioteki i samorządy w czasach kryzysów” była poświęcona działaniom podejmowanym przez biblioteki w obliczu pandemii, kryzysu uchodźczego oraz powodzi. Gośćmi Filipa Jędrucha, dziennikarza radiowego związanego z programem „Sektor 3.0”, byli: Jerzy Woźniakiewicz z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Krakowie, Marta Majewska Burmistrz Miasta Hrubieszowa i Jarosław Rudnicki z Centrum Kultury i Biblioteki w Bardzie.
Kongres Bibliotek był okazją do wręczenie stypendiów w Konkursie im. Olgi Rok dla bibliotekarek, które swoją pracą inspirują do działania oraz realizują innowacyjne projekty edukacyjne i kulturalne, przekraczając standardowe ramy działalności bibliotek.
W tegorocznej edycji Konkursu w kategorii „Placówka biblioteczna mniejsza” nagrodę otrzymała Jolanta Janiec z Miejskiej Biblioteki Publicznej i Hrubieszowskie Centrum Dziedzictwa im. Krystyny i Stefana Chateau za prowadzenie w bibliotece inicjatyw długofalowych, budujących markę biblioteki jako miejsca o wyjątkowej wartości społecznej.
W kategorii „Placówka biblioteczna większa” nagrodę otrzymała Dorota Kowalczyk z Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr Witolda Bełzy w Bydgoszczy, która we współpracy z biurem komunikacji społecznej Urzędu Miasta Bydgoszczy realizuje całoroczny program edukacyjno-ekologiczny angażujący tysiące mieszkańców.
Przyznano także 4 wyróżnienia: dla Anny Jach z Oleśnickiej Biblioteki Publicznej im. Mikołaja Reja, Małgorzaty Kaczmarek z Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Nowym Tomyślu, Agaty Szyszka-Mądro z Gminnej Biblioteki Publicznej im. Ambrożego Grabowskiego w Kętach oraz Aurelii Wojtalewicz z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej – Książnicy Kopernikańskiej – Mediateka w Młynach.
Popołudniowa część kongresu i cały następny dzień wypełniły sesje warsztatowe prowadzone przez ekspertów mające na celu wzmocnienie wiedzy i kompetencji osób pracujących w bibliotekach w obszarze budowania społecznej rezyliencji. Wśród tematów znalazły się zarówno warsztaty antystresowe, praktyki mindfullness, budowanie kultury zaufania, rozwoju i bezpieczeństwa w zespole, dostępność i inkluzywność biblioteki, a także cyberbezpieczeństwo, zarządzanie kryzysowe i obrona cywilna.
Kongres Bibliotek to przedsięwzięcie realizowane cyklicznie przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w ramach Programu Rozwoju Bibliotek. Program wspiera tysiące bibliotek publicznych w całej Polsce w pełnieniu roli lokalnych centrów aktywności społecznej. Jest przedsięwzięciem Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności prowadzonym przez Fundację Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego. W latach 2009-2015 było ono realizowane w ramach partnerstwa z Fundacją Billa i Melindy Gatesów.
