„Od 12 lat Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności jest zaangażowana w rozwój bezpłatnego poradnictwa prawnego. Dzięki programowi „Obywatel i Prawo” pomoc uzyskały przede wszystkim osoby znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej i materialnej.” – powiedział Jerzy Koźmiński, Prezes PAFW otwierając uroczystość w warszawskim teatrze „Polonia”.
Program „Obywatel i Prawo”, rozpoczęty w 2002 roku przez Polsko-Amerykańską Fundację Wolności, miał na celu wspomaganie rozwoju różnych społecznych form poradnictwa obywatelskiego i prawnego poprzez wspieranie organizacji pozarządowych udzielających bezpłatnych, specjalistycznych informacji prawnych i porad, a także aktywizację obywateli w korzystaniu ze swoich praw w sferze publicznej. „Przedsięwzięcie wpisywało się w misję Fundacji, zarówno poprzez swoje meritum programowe, jak i sposób realizacji. Program wspierał bowiem sieć organizacji pozarządowych oraz wolontariuszy zajmujących się poradnictwem, a tym samym – wzmacniał społeczeństwo obywatelskie.” – mówił Prezes Koźmiński, wskazując zarazem, że dzięki programowi rozwinęła się debata publiczna dotycząca dostępu do pomocy prawnej oraz wypracowano propozycje systemowych rozwiązań w tym zakresie.
Osiągnięcia programu zaprezentował w swoim wystąpieniu Jacek Kucharczyk, Prezes Instytutu Spraw Publicznych – organizacji będącej realizatorem programu. W ramach przedsięwzięcia, w latach 2002-2014, prowadzony był konkurs grantowy dla organizacji pozarządowych zajmujących się poradnictwem prawnym i obywatelskim. W siedmiu edycjach dofinansowano łącznie 190 projektów, w tym 150 w ramach otwartych konkursów grantowych, a 40 w regrantingu prowadzonym przez Fundację Uniwersyteckich Poradni Prawnych i Związek Biur Porad Obywatelskich. Projekty te umożliwiły udzielenie ponad 170 tysięcy porad prawnych i obywatelskich, stworzenie 222 punktów poradnictwa, zorganizowanie ponad 1100 szkoleń i konferencji oraz wydanie 130 publikacji i innych materiałów. Łączna kwota dofinansowania ze strony PAFW wyniosła ponad 6 milionów złotych. „Rola programu „Obywatel i Prawo”, jako inkubatora problematyki poradnictwa prawnego i obywatelskiego dobiegła końca. Czas na to, aby poradnictwo prawne, informacja oraz edukacja prawna i obywatelska stały się codziennym elementem polskiej rzeczywistości, dostępnym dla każdego poszukującego pomocy obywatela.” – podsumował Jacek Kucharczyk.
„Za jedno z najważniejszych wyzwań uważam walkę z wykluczeniem społecznym w dziedzinie dostępności do pomocy prawnej oraz na polu wszechstronnej edukacji obywatelskiej. (…) Zdaję sobie sprawę z tego, że poradnictwo prawne w Polsce to setki organizacji społecznych udzielających pomocy prawnej potrzebującym” – napisał Prezydent Bronisław Komorowski w liście skierowanym do uczestników gali, odczytanym przez Ministra Jacka Michałowskiego. Prezydent wyraził swoje uznanie dla organizacji pozarządowych, udzielającym poradnictwa prawnego pro bono, a także podziękował wszystkim zaangażowanym w program „Obywatel i Prawo”.
Prezydent Bronisław Komorowski uhonorował osoby szczególnie zasłużone dla poradnictwa prawnego i obywatelskiego. Krzyżami Zasługi odznaczeni zostali: Witold Klaus, Prezes Stowarzyszenia Interwencji Prawnej, Ija Ostrowska, Prezes Biura Porad Obywatelskich w Warszawie, Anna Melki ze Stowarzyszenia OVUM, Agata Winiarska z Instytutu Spraw Publicznych oraz pośmiertnie Joanna Kubiak ze Stowarzyszenia Interwencji Prawnej. Odznaczenia wręczyli Jacek Michałowski, Szef Kancelarii Prezydenta RP i Cezary Grabarczyk, Minister Sprawiedliwości.
Wyróżnieniami uhonorowano także organizacje zasłużone w zakresie bezpłatnego poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce. Statuetki oraz dyplomy z rąk Prof. Ewy Łętowskiej, Jerzego Koźmińskiego i Jacka Kucharczyka otrzymali przedstawiciele 15 organizacji, wśród nich m.in. Centrum Poszukiwania Ludzi Zaginionych Fundacji ITAKA, Komitetu Ochrony Paw Dziecka, a także samorząd Gdyni, który otrzymał wyróżnienie „Samorząd przyjazny poradnictwu”.
Prof. Andrzej Rzepliński, Prezes Trybunału Konstytucyjnego, w swoim wystąpieniu poruszył, między innymi, tematykę historii poradnictwa prawnego i obywatelskiego w Polsce. Przypomniał, że na tym polu aktywnie działało Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, KSS KOR, czy Komisja Interwencji i Praworządności NSZZ „Solidarność”. „W obliczu trudnych sytuacji było to uczeniem ludzi, że sami mogą mieć odwagę radzenia sobie z trudną sytuacją, jaka wokół nich jest, a jeśli sami nie dają rady, to zawsze jest ktoś, kto im w tym pomoże.” – powiedział Prof. Rzepliński.
PAFW będzie nadal wspierać działania zmierzające do upowszechnienia dorobku programu „Obywatel i Prawo”. Powstał portal www.obywateliprawo.pl gromadzący zasoby zebrane zarówno z projektów dofinansowanych w konkursach grantowych, jak i z prac podejmowanych przez Radę Ekspertów i Forum „Aktywny Obywatel”. Nadal funkcjonuje Platforma Organizacji Poradniczych, w ramach której prowadzone jest rzecznictwo pod kątem projektowania nowych funduszy unijnych, ma też miejsce integracja środowiska organizacji poradniczych, oferowane są im szkolenia oraz dyskusje z ekspertami w wybranych zagadnieniach.
Gala została objęta honorowym patronatem Rzecznika Praw Obywatelskich.
Patronami medialnymi programu są: Dziennik Gazeta Prawna, portal Lex.pl oraz kwartalnik Trzeci Sektor.
